Niekiedy zdarza się, że jeden z małżonków daruje jakiś przedmiot (np. samochód, bądź pewną kwotę pieniędzy), który wchodzi w skład jego majątku osobistego na rzecz drugiego małżonka.
Po pewnym czasie może się jednak okazać, że małżonek obdarowany okazuje niewdzięczność względem tego, który darował mu przedmiot, objawiającą się zaniedbywaniem obowiązków, które ściśle związane są z instytucją małżeństwa. Warto w takiej sytuacji zastanowić się, czy taka darowizna dokonana na rzecz małżonka może zostać skutecznie odwołana.
Przepis art. 23 zdanie drugie k.r.o. określa obowiązki wynikające z zawarcia małżeństwa. Jak wynika z jego treści, małżonkowie mają obowiązek wspólnego pożycia, winni sobie pomagać, pozostawać wierni, a także współdziałać dla dobra rodziny, którą założyli poprzez złożenie zgodnych oświadczeń woli o wstąpieniu w związek małżeński. Czy zatem każdorazowe naruszenie przez małżonka opisanych powyżej obowiązków może być potraktowane jako rażąca niewdzięczność, która stanowi przesłankę umożliwiającą odwołanie już wykonanej darowizny?
Wydaje się, że w takiej sytuacji każdy przypadek powinien zostać poddany indywidualnej ocenie. Nie każde bowiem niezgodne z treścią wskazanego przepisu zachowanie małżonka, choć nieraz dotkliwe, może zostać zakwalifikowane przez sąd jako rażąca niewdzięczność dająca podstawę do odwołania wykonanej darowizny.
Jak wskazał Sąd Najwyższy, przez rażącą niewdzięczność należy rozumieć zachowanie obdarowanego wymierzone celowo i świadomie przeciwko darczyńcy w celu skrzywdzenia go, obliczone na zaszkodzenie mu i wyrządzenie mu zła. Dodatkowo określił, że zachowanie takie, obiektywnie oceniane w danej sytuacji nie da się pogodzić z wymaganiem szacunku dla darczyńcy i pozytywnego stosunku do niego wynikającego z powinności zadośćuczynienia dobrem za dobro uzyskane wcześniej. (źródło: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2018 r., sygn. akt IV CSK 295/17, LEX nr 2511950).
Mając na uwadze treść przywołanego powyżej wyroku można stwierdzić, że nie każde zachowanie należy poczytywać jako rażącą niewdzięczność. Wydaje się, że chodzi przede wszystkim o te najcięższe przewinienia, które w społeczeństwie są odbierane jako wyjątkowo naganne. Niebagatelną rolę odgrywa również poczucie skrzywdzenia u darczyńcy. Nie sposób jednakże do kategorii najcięższych zakwalifikować sytuacje konfliktowe pomiędzy małżonkami związane z ich codziennym funkcjonowaniem.
Sąd Apelacyjny w Warszawie w jednym ze swoich wyroków stanął na stanowisku, że zdrada małżeńska może zostać zakwalifikowana jako rażąca niewdzięczność, w sytuacji gdy jest ona utrzymywana w tajemnicy przed darczyńcą, który na takie zachowanie się nie godzi (źródło: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 kwietnia 2018 r., sygn. akt V ACa 331/17, LEX nr 2514593).
Odwołując się do stanowiska Sądu Najwyższego nie sposób jest jednoznacznie wskazać zakres przedmiotowy wyrażenia „rażąca niewdzięczność” (źródło: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2007 r., sygn. akt III CSK 74/04, LEX nr 1669444). Należy zatem stwierdzić, że każda sprawa wymaga indywidualnej oceny i wnikliwego podejścia do sprawy.
Zespół TopMecenas